Auteur: geneatine

Aapko Sportel
In de jaren 70 heb ik, als 12-jarig meisje, mijn opa Aapko Sportel, destijds woonachtig aan de Rondweg in Schuinesloot, geïnterviewd. Geen idee meer wat de aanleiding was, maar achteraf blij dat ik iets meer van hem weet!

Jonge knaap
Aapko is geboren in Midwolda, eind 19e eeuw, en kwam als achtste kind terecht in een arbeidersgezin met in totaal elf kinderen, waarvan er drie vroeg zijn overleden. Zijn vader werkte het hele jaar voor de boer, in de zomer werkte z’n moeder daar ook.

Ze woonden op de boerderij, vader was opzichter van het bedrijf, 50 HA groot. Het bestond uit het landgoed, de boerderij van de heren Nanninga¹. Het gezin heeft er 10 jaar gewoond: toen vader suikerziekte kreeg, moesten ze weg.

Nieuwolda
Op z’n 16e (1909) moest Aapko de boer op, er moest geld verdient worden. Zijn eerste baan was in Nieuwolda, ongeveer 1,5 uur lopen van huis. Op z’n 17e deed hij bijna het volle werk van een volwassen kerel, ook al had hij het zwaar. Er moest koren ingehaald worden en hij moest leren ploegen. Op de eerste zaterdag vroeg de boer hem:”Wat moet je verdienen?” “Ik weet het niet”, zei Aapko. Een gemiddeld loon in die periode was f 6 à 7 per week. De boer gaf hem f 25 (dat was inclusief kost en inwoning). Zijn harde werken werd beloond!

Op zaterdag mocht Aapko naar huis, waar hem gevraagd werd wat voor werk hij moest doen bij de boer, zijn ma: ”Hest wat verdaint van weke?” Pa: ”Koorn inhoaln, zwaar waark, dus nait veule: f 10?” Pa en ma waren verbaasd toen Aapko trots zijn f 25 kon afgeven! Zondag rond 17.00 u ging Aapko weer terug naar de boer, waar nog een knecht en twee meiden werkten. Aapko heeft tot november 1909 gewerkt bij boer Nanninga.

Scheemda
Als hij 18 is, gaat hij in Scheemda werken als boerenknecht bij boer Levering². Hij heeft daar twee jaar gewerkt. Aapko verloor zijn vader in 1911. Ma stond er alleen voor, met veel land, 2 koeien en enkele kippen. Ze vroeg Aapko om dichter bij huis werk te vinden, in Midwolda. Aapko vroeg de tuinier alias barbier van het dorp hem te helpen, omdat hij bij alle boeren kende in de omgeving.
Al snel lukte het, de boer ondervroeg hem: ”Kun je wacht houden? Kun je ploegen? Kun je grasmaaien?” Aapko kon alles bevestigend beantwoorden. Hij kon er aan de slag voor f 130 per jaar. Aapko stelde als voorwaarde dat hij niet op zondag hoefde te werken. Er werd overeengekomen dat Aapko eens in de twee weken op zondag vrij was. Deze boer had veel koeien en paarden.

Vlak voor zijn vertrek in februari 1913 ging Aapko kunstmest halen. Hiervoor ging hij met een kar met twee paarden ervoor. Er lag een grote rol vlakbij het kanaal. De paarden schrokken en renden het water in, met kar en al. Voor f 10 haalde iemand de kar uit het water met een lier. De vrouw van de boer was niet blij met hem.

Op een dag at een van de paarden niet. Aapko ging op de fiets richting de veearts. Deze constateerde, bij aankomst op de boerderij, dat het paard een gebroken kaak had. De vrouw van de boer zeurde, Aapko werd daarop zo kwaad en ging met een hakmes achter haar aan. Gelukkig voor de vrouw was ze al voorbij de deur, het hakmes kwam daarin terecht.

Hij vertrekt in mei 1913, het waren twee goede jaren geweest: Aapko heeft f 265 verdient in deze periode.

Gezin
Op 6 mei 1915 is Aapko getrouwd met Geertruida Oudekerk. Hun oudste zoon Anno was al geboren (december 1915) toen Aapko werd opgeroepen voor militaire dienst in verband met de Eerste Wereldoorlog. Drie jaar was hij gelegerd, o.a. in Assen, Bellingwolde, Winschoten, Assen en uiteindelijk weer Winschoten. In november 1918 mocht hij naar huis. Gelukkig kon hij tijdens deze periode elke 14 dagen zijn vrouw opzoeken. Inmiddels was hij vader van drie kinderen.

Na deze periode heeft hij een tijd bij een boer gewerkt, totdat het gezin in 1921 naar Schuinesloot vertrok. De eerste 10 jaar was het stille armoede. Hij ging in 1931 als arbeider werken bij boer Feddema, waar hij twee jaar heeft gewerkt.

In 1932 werd Aapko verkozen in de gemeenteraad van Hardenberg. Burgemeester Weitkamp heeft er voor gezorgd dat Aapko uitvoerder werd bij de Heidemij, die een kantoor in Coevorden had. Later kon hij aan het werk (via de inspecteur uit Zwolle) bij de Watermaatschappij, er werd beter verdiend. Er moesten buizen aangelegd worden, eerst in Vroomshoop, later in Mariënberg. Aapko ging in de kost bij de familie Meinderink in Bruchterveld). Hij heeft tot 1940 bij deze maatschappij gewerkt, daarna was er geen materiaal meer.

In de oorlog heeft Aapko gewerkt voor de C.C.D., Centrale Controle Dienst. Hij moest veeboeken nakijken van boeren i.v.m. mogelijke fraude. Dit deed hij voornamelijk in Dedemsvaart, Mariënberg en Hardenberg. Wat verkocht werd, moest in de boeken genoteerd worden. Ook was hij lid van de Nederlandsche Binnenlandsche Strijdkrachten. [Hij en zijn vrouw hebben meerdere onderduikers een onderkomen bezorgd. TS]

Het gezin heeft verdriet gekend: hun jongste zoontje Jan overleed na drie weken, op 24 augustus 1933.
Zoon Aapko, geboren in 1926, heeft na de tweede wereldoorlog in kamp Erica in Ommen gewerkt als kampopzichter van politieke gevangenen en is op 20 augustus 1945 overleden door de slechte omstandigheden aldaar.
Echtgenote Geertruida overleed op 55-jarige leeftijd. Ze kregen samen acht kinderen, zes ervan zijn getrouwd en kregen nageslacht.
Na het overlijden van Geertruida is Aapko op 29 november 1950 getrouwd met Antje Sportel, weduwe van Luppo Kip.

Tot zover het “interview” met Aapko.

Met dank aan Aapko Sportel

Bronnen
– Opa Sportel
– De boerderijen in het “Wold-Oldambt” deel I, uitgegeven door de
Stichting Boerderijenboek “Wold-Oldambt” in 1997, ISBN 90-
9011013-5

1. O.b.v. de gegevens, die opa op gaf, vermoed ik dat het gezin woonde op de boerderij van Pieter Nanninga en Elsien Hommes. Het huidige adres is Hoofdweg 215 in Midwolda. De oorspronkelijke boerderij is afgebroken in 1990.
   Op de plek, waar de oude boerderij heeft gestaan, is het pand van de Rabobank gebouwd. ↩︎
2. In de boeken over de boerderijen in o.a. Scheemda heb ik geen Levering (of wat hier op lijkt) terug kunnen vinden. ↩︎