Categorie: Geen categorie

Kindersterfte in Nederland in de 19e eeuw

In de 19e eeuw was de kindersterfte in Nederland erg hoog. Vooral de provincies Noord Brabant, Limburg, Utrecht en Zuid Holland scoorden hoog (ook hogere geboortecijfers), terwijl in de provincies Drenthe, Groningen en Friesland minder kinderen werden geboren en ook een lagere sterfte onder kinderen is te zien.

De oorzaak van het hoge sterftecijfer is mede veroorzaakt doordat de moeder vaak verplicht werd om mee te werken, kinderen werden vaak aan andere overgelaten, waardoor er geen borstvoeding kon worden gegeven. In plaats daarvan kregen veel kinderen waterpap, aangezien koemelk te duur was. Daarnaast zal hygiëne een rol hebben gespeeld.

Arnoldus van Hemert en Teuntje van den Heuvel

Arnoldus van Hemert werd geboren op 25 augustus 1809 en 5 dagen later, 30 augustus, gedoopt in Dordrecht.

Vader Willem is geboren in Zaltbommel (1772), moeder Sibilla Broers waarschijnlijk Meurs, Nord Rhein Westphalen in Duitsland, rond 1779. Ze zijn gehuwd in 1806 in Dordrecht, waar alle 9 kinderen zijn geboren.

Teuntje van den Heuvel werd geboren op 20 april 1810 in Werkendam, waar ze op 29 april 1810 werd gedoopt als dochter van Adrianus en Adamina van der Hoff.

Kindersterfte in het gezin Van Hemert – Van den Heuvel

Het huwelijk van Arnoldus en Teuntje werd gesloten op 8 mei 1833 in Dordrecht. Ze kregen 11 kinderen (allen geboren en overleden in Dordrecht):
– Sibilla geb. 27 okt 1833, ovl. 28 sep 1859
– Adriana Adamina geb. 26 mrt 1836, ovl. 28 jul 1837
– Adriana Adamina geb. 9 apr 1838, ovl. 17 sep 1870
– Willem Arnoldus geb. 19 mei 1840, ovl. 18 mei 1914
– Adrianus geb. 9 aug 1842, ovl. 30 mrt 1844
– Pieter geb. 9 apr 1846, ovl. 26 jan 1909
– Doodgeboren kind 30 mrt 1848
– Doodgeboren kind 16 apr 1849
– Hermanus geb. 18 mrt 1850, ovl. 23 mrt 1850
– Teuntje geb. 17 feb 1851, ovl. 23 apr 1851
– Teuntje Elizabeth geb. 18 feb 1855, ovl. 12 jun 1866

Zes kinderen overleden voor hun 2e jaar. Slechts 4 kinderen bereikten de volwassen leeftijd, tezamen kregen deze vier 17 kinderen.

Arnoldus en Teuntje woonden, in 1850, in de Voorstraat, huisnummer 59, waar hij kleermaker en winkelier was.

Arnoldus overleed jong, 46 jaar oud, op 19 oktober 1855. Teuntje volgde hem op 5 september 1867, haar jongste op dat moment nog levende zoon, was net 21 jaar oud.

---

Bronnen:
– https://www.ntvg.nl/artikelen/zuigelingensterfte-en-geboorten-de-19e-en-
begin-20e-eeuw/ door P.E. Treffers
– http://www.wiewaswie.nl
– http://www.regionaalarchiefrivierenland.nl
– www,regionaalarchiefdordrecht.nl
– http://www.salha.nl
– http://www.dordtsekaart.nl

Leonardus Christianus Boelens en Margaritha Anna Sevenstern

Op 31 augustus 1817 stappen Leonardus Christianus Boelens en Margaritha Anna Sevenstern in Groningen in het huwelijksbootje.

Om 11.30 uur zijn ze in het stadhuis van de gemeente Groningen om de huwelijksakte te horen voorlezen en ondertekenen, hun hart bonkend onder hun kledij.

Bernardus Sevenstern, in zijn 57e jaar, is als vader van de bruid aanwezig. Hij woont voor de Boteringepoort.
Daarnaast is ook Christiaan Gijssen van de partij, een gepensioneerde sergeant en grootvader van Leonardus, woonachtig in de Slemenderstraat.

Oom Hinderikus Klapdoorn, de kleermaker uit de Grote Kromme Elleboog en Philippus Francois Barlinckhoff, die zijn geld als tapper verdient in de Oude Ebbingestraat, sluiten de rij.

De bruidegom is “slechts” 19 jaar, die zijn geld als huisonderwijzer verdient. Hij is de zoon van Bernardus Boelens en wijlen Harmanna Koets. Vader Bernardus is blauwverver².

Margaretha Maria Sevenstern is 21 lentes jong en dochter van de voorrnoemde Bernardus Sevenstern en Joanna Ogterop.

Het document is ondertekend door het echtpaar, haar vader en de overige getuigen. Vader Bernardus ondertekent niet, hij is door ziekte hiertoe niet in staat.

Gezin Leonardus en Margaritha Boelens – Sevenstern

Krap een jaar later worden Leonardus en Margaritha verblijdt met het eerste kind, waarna er nog 7 volgen:
– Bernardus Antonius Frederikus, geb. 1 en ovl. 8 september 1818
– Harmanna Maria, geb. 13 september 1819, ovl. 20 juli 1836
– Johannes Mattheus, geb. 12 juni 1821
– Albertus Johannes, geb. 3 november 1823, ovl. 4 maart 1824
– Bernardus Antonius, geb. 19 februari 1825, ovl. 14 september 1826
– Bernardus Fredericus, geb. 14 juli 1829, ovl. 16 november 1874 Erica
– Johanna Alagonda, geb. 29 augustus en ovl. 22 december 1832
– Anna Susanna, geb. 12 januari 1834
_{(alle kinderen zijn geboren en overleden (voor zover data bekend) in Groningen, tenzij anders vermeld)}

Bij de geboorte van Bernardus Fredericus in 1829 woonde het gezin buiten de Heerepoort (Letter Z no 61). In 1832 was het adres Boterdiep Letter O nr 128. In december 1832 en twee jaar later woonden ze op de Kranenpoortenwal, Letter T nr 199.

Margaritha Sevenstern overlijdt in 1836 in het Roomsch Katholijke armenhuis.

Leonardus overlijdt op 15 december 1838 in het Huis van Burgerlijke Militaire Verzekering in Groningen, waar hij woont. In de memorie van successie, is vermeld dat beide zonen (m.i. Johannes Mattheus en Bernardus Fredericus) in Veenhuizen wonen (in de Kolonie van Weldadigheid?). Leonardus had geen bezittingen of schulden.

Johannes Mattheus (ingeschreven als Johannes) wordt op 5 maart 1839 ingeschreven in het bevolkingsregister van opgenomen wezen en vondelingen in Veenhuizen. Hij wordt ontslagen op 29 april 1842, bijna 22 jaar oud.

Bernardus Fredericus (ingeschreven als Bernardus Fredrikus) komt op 23 mei 1839 aan in Veenhuizen, een 9-jarig jongetje, waar hij wordt ingeschreven in het bevolkingsregister van opgenomen wezen en vondelingen. Hij vertrekt op 3 juli 1848, een dag later is hij terug, maar zijn definitieve vertrek is op 22 april 1849.

Bernardus Fredericus overlijdt, terwijl hij in Groningen woont en als venter zijn geld verdient, in 1874 in Erica in het huis van Johan Theodoor Tien.

Johanna Alagonda

Er is iets bijzonders met de overlijdensdatum van Johanna Alagonda. Zij is, volgens een akte uit 1832, overleden op 22 december.

Een tweede maal wordt onder haar naam een overlijden ingeschreven in het overlijdensregister:

De ouderdom van het overleden meisje van beide aktes komt overeen met de op dat moment zijnde leeftijd van Johanna Alagonda.
Is de eerste correct en bij de tweede per abuis onder haar zus’ naam het overlijden van Anna Susanna ingeschreven? Van haar is geen overlijden te vinden, ook niet elders in het land. Wie het weet, mag het zeggen…

---

² Blauwverver verfde kleding donkerblauw, bijna zwart, wat goedkoper was dan nieuwe kleding aanschaffen. Vroeger werd dat veel gedaan als men in de rouw was, deze kleding droeg men soms maandenlang.

---

Met dank aan Yinnar Genealogy

Bronnen:
– http://www.allegroningers.nl
– http://www.wikipedia.nl

Arent Tonkens en Margrieta van Weerden, pachters

Arent was één van de eigenaren een bierbrouwerij in de Dijkstraat of, zoals het destijds werd omschreven, “ten westen van de Sint Annastraat”. In “Vissen rond de Floem” staat vermeld op pagina 59:
62 Voor deze brouwerij staan in de achttiende eeuw te boek: Willem Tonkens (burgemeester, brouwer Tonkens, Hindrick Smit, Hindrick Isebrants, Jan Sywerts en Jan Cool. Op 26 oktober 1751 maken Lui Rinners en Hillegyn Tonkens te Vierhuizen, Arent Tonkens voor zich en als gevolgmachtigde van broer Bronno Tonkens, kinderen van overleden burgemeester Willem Tonkens en Geertruida Cleveringa, etc.

Op 26 december 1752 verkopen brouwer Arent Tonkens en Claas Abels, beiden gemachtigd door Eyldert Everts Rijpema een huis aan Lazarus Arents de jode en Fieke Abrahams, op Heer van Elderenborgs erfgenamen grond. Ten noorden de Delf [later Damsterdiep], ten oosten Tiaart Tammes, ten zuiden de de Dijkstraat, ten westen Jan Meertens.

Op 17 augustus 1758 verkopen Harmannus Westerop en Trijntje Hanekamp het pand aan de Solwerderstraat, liggend tussen Solwerderstraat 10 en de Vrouwenbrug, aan Brouwer Arent Tonkens en Margarieta van Weerden. Ten noorden de straat, ten oosten J. van der Ley, weduwe, ten zuiden de Delf, ten westen de opslag aan dit verkochte huis en bij de huizen van Enne Brontsema, Claes Abels en van de kopers behorende.

7 maart 1760 verpachten Lauwrens Jans Revers en Jantje Drieuws het pand Solwerderstraat 10 aan Arent Tonkens en Margaretha van Weerden op Ripperda van Elderenborgsgrond. Zie ook “Bewoners van de Solwerderstraat 10 in Appingedam III.

Familie Arent Tonkens

Arent is zoon van Frerijk Tonkes en Hilje Jans, getrouwd op 15 maart 1696 in Heveskes. Hij was de vierde zoon in het gezin, geboren op 11 december 1703, naast broers Willem (1697), Tonke (1699), Jan (1701) en Focke (1707). Het gezin woonde in ’t Loech in 1702.

Vader Frerijk is begraven op 24 februari 1708 in Heveskes. Zijn moeder leefde nog in 1713: 1711 Den 13 meert met attestatie van Schildwolde ge-
komen Sicke Roelefs, dienstknegt van Freerk Tonkes
weduwe (lidmatenregister).

Huwelijken Arent Tonkens

Het eerste huwelijk van Arent is gesloten op 8 januari 1730 in Appingedam, met Berentijn Baldringa. Hun enigst kind, Hilligjen, is waarschijnlijk jong overleden.

Arent ondertrouwt opnieuw op 20 juli, kerkelijke ingezegening vond plaats op 4 augustus 1744 in Appingedam met Margrieta van Weerden. Samen krijgen ze drie kinderen, allen gedoopt in Appingedam:
– Helena, gedoopt 9 april 1747
– Frerik, gedoopt 18 maart 1750, waarschijnlijk jong overleden
– Hilligien, gedoopt 15 december 1751

Arent overlijdt op 18 november 1783 in Appingedam, 79 jaar oud. In zijn leven is hij met meerdere beroepen vermeld: brouwer, schuttenrichter, boekhoudend diaken en burgermeester van Appingedam.
Zijn vrouw Margrieta, dochter van Jacobus en Helena van Weerden-Flek, overleed op 29 juni 1782 in Appingedam op 72-jarige leeftijd.

De kinderen

Dochter Helena trouwt met Arent Vos op 13 mei 1767 in Appingedam (ondertrouw 25 april 1767 in Groningen). Het echtpaar kreeg 14 kinderen. Helena overlijdt op 4 mei 1811. Arent is haar voorgegaan, hij overleed vóór 24 november 1809.

Dochter Hilligien stapt op 22 oktober 1769 in Appingedam in het huwelijksbootje met Albertus ten Oever. Zij gaan wonen in de Steentilstraat. Zij blijft daar wonen nadat Albertus overlijdt (begraven 5 oktober 1771 in Groningen). Hilligjen en Albertus hebben één dochter gehad, Alberta (zie boek Alberta ten Oever van Wouter van Riesen).
Hilligien hertrouwt met Pieter Grimminge, met wie ze vier kinderen krijgt.

---

Bronnen:
– http://www.allegroningers.nl
– http://www.lidmatengroningen.nl
– http://www.groningerarchieven.nl
Alberta ten Oever, geschreven door Wouter van Riesen
Vissen rond de Floem, geschreven door A. Hoft

Grebber

Een niet alledaagse naam, Grebber. Ik had mijn tante Dina (zus van mijn moeder) deze vaak horen noemen. Zij had contact met de familie Bunk, die later (gedeeltelijk?) in Smilde terecht kwam. Waarschijnlijk is de naam blijven hangen, aangezien ik deze voornaam verder nooit heb gehoord.
Waar komt ie vandaan?

Derk Bunk en Anje Visscher

Derk Bunk trouwt met Anje Visscher op 1 april 1871 in Scheemda.
Hij is boerenknecht, 26 jaar en geboren in Onstwerdermussel, gemeente Onstwedde in het gezin van Harm Derks Bunk en Jantje Hindriks Edens, arbeiders.

Anje Visscher is in 1871 een 22-jarige boerenmeid, geboren in Westerlee. Haar ouders heetten Grebber Jans Visscher, arbeider, en Hindrikje Hindriks Beijes.

Derk en Anje kregen de volgende kinderen:
– Harm, geboren 7 augustus 1871 Westerlee. Hij trouwt Geertruida Ufkes
uit Heiligerlee op 15 december 1898 in Scheemda. Na het
overlijden van Geertruida hertrouwd Harm met Willemke
Waslander (weduwe van Stoffer Henderik Zweep) op 21
september 1911 in Scheemda.
– Grebber, geboren 9 maart 1880 Westerlee. Zie hieronder

Anje overleed op 3 februari 1917 in Napels, gemeente Scheemda, ze was 68 jaar. Derk overleefde haar 6 jaar, hij sloot zijn ogen voor het laatst op 7 maart 1923 in Heiligerlee, op 78-jarige leeftijd.

Grebber Bunk

Grebber vindt zijn liefde in Albertje Oudekerk (zus van mijn oma) uit Midwolda. Hij is 25, zij 24 als ze op 16 november 1905 trouwen in Scheemda. Grebber is arbeider, zo is te lezen in de trouwakte. Beide ouders waren aanwezig bij de huwelijkssluiting.

Het gezin van Grebber en Antje

Zij kregen meerdere kinderen:
– Anje, geboren 23 februari 1906 in Westerlee, overleden 27 augustus 1925
in Scheemda
– Pieterdina, geboren 10 februari 1914 in Napels, gem Scheemda. Zij
trouwde Harm Koster op 5 juni 1940 in Midwolda.

Grebber, inmiddels grondwerker, overlijdt op 4 mei 1942 in Scheemda. Albertje verruilde het wereldse met het eeuwige op 5 juli 1966 in Winschoten.

---

De voornaam Grebber

We lazen eerder dat Anje Vischers vader Grebber heet. Ik heb de naam gevolgd in het voorgeslacht:

Grebber Bunk, geboren 9 maart 1880 in Westerlee, overleden 4 mei 1942 in Scheemda, zoon van Derk Bunk en Anje Visscher

Anje Visscher, geboren 31 mei 1848 in Westerlee, overleden 4 februari 1917 in Napels, dochter van Grebber Jans Visscher en Hindrikje Hindriks Beijes

Grebber Jans Vischer, geboren 25 maart 1814 in Winschoten, is de zoon van Albert Jans Vischer (koopman) en Wendel Grebbers

Wendel(ke) Grebbers (Burema), gedoopt 19 december 1783 in Winschoten, overleden 21 mei 1821 in Midwolda, dochter van Grebber Jans Burema en Anna Jans

Grebber Jans, overleden 26-8-1826 in Winschoten, circa 84 jaar oud, geboren te Westerlee, zoon van Jan Grebbers (begraven 7 juni 1763 in Winschoten) en Grietje Alber(t)s

Jan Grebberts (stadsmeier) trouwde Grietjen Alberts op 21 december 1738 in Westerlee/Heiligerlee. Ze kwamen met attestatie van Midwolda, Grietjes voormalige woonplaats. Jan kwam uit ’t Klooster Heiligerlee.
Twee dagen eerder, op 19 december 1738 hebben ze hun huwelijkscontract op laten maken in tegenwoordigheid van haar stiefvader, halfzuster en twee halfbroers en zijn schoonzuster Bielcke Harckes en halfzus Fockien Hindriks.

---

Helaas loopt hier het spoor dood. Er was eind 17e, begin 18e eeuw een Grebber Jan, gehuwd met Emme Harms. Zij woonden op het goed Goldhoorn, Oostwold. Mogelijk zijn dit voorouders van Jan Grebbers voornoemd, maar bewijzen heb ik hiervoor (tot nu toe) niet gevonden.

---

Bronnen:
– http://www.allegroningers.nl

Knelske Kuipers uit Scheemda

Als klein meisje ben ik op een zondag beland bij tante Knelske, een oude dame, die mijn moeder kende. Toen had ik geen idee wat de band met deze vrouw was, maar bijzonder vond ik het bezoek wel.

Ze stond ons op te wachten op het pad naast haar huisje, een arbeidershuisje in Scheemda in het Oldambt. Mooie tuin met veel bloemen, typische tuin, die paste bij de tijd (jaren 60-70).

Tante Knelske nam ons mee naar binnen: ik herinner mij de keuken met een zwart vierkant fornuis, waar kooltjes in moesten.

Zij woonde alleen. Ze was getrouwd geweest met Jan Oudekerk op 19 mei 1910 in Scheemda. Jan was de zoon van Luitjen Oudekerk en Pieterdina Dijkhuis uit Midwolda en broer van mijn grootmoeder Geertruida. Knelske was een nazaat van Wiepke Kuipers, schipper, en Anna Bouman, geboren te Scheemda.

Ze werden op 2 maart 1913 verblijd met de geboorte van Luitjen Albert. Helaas mocht hij niet oud worden: op 18 februari 1919 overleed hij in Eexta. Voor zover ik gehoord heb, was de doodsoorzaak de Spaanse griep.

Jan is overleden op 2 januari 1915 in Utrecht.

Knelske heeft haar man en zoon ruim overleefd, ze overleed op 1 december 1984 op 98-jarige leeftijd. Ze is nimmer hertrouwd.

Toevoeging: enige tijd terug ontving ik een reactie op dit blogbericht van Simone. Helaas zag ik haar bericht pas later, aangezien deze in de spambox terechtgekomen was.

Ze schreef: Bij toeval kwam ik op uw bericht van tante Knelske terecht
Tante Knelske was ook mijn tante, ze was de zus van mijn opa Sievert Kuipers. Ze woonde aan de Molenstraat in Scheemda (niet Eexta) dat was aan de andere kant van het Winschoterdiep, richting station.
Ik ben dus een achternicht van haar. Mijn broertjes kwamen iedere schooldag tussen de middag bij haar eten en werden verwend. Mogelijk deed het haar herinneren aan haar zoontje, die zo jong overleed. Daar werd vroeger niet zo over gepraat.
Ik vind het leuk wat over vroeger in mijn geboortedorp Scheemda te lezen.

Dank voor uw bericht! Inmiddels is de foute woonplaats hersteld.

---

Bron:
– http://www.wikipedia.nl
– http://www.allegroningers.nl
– http://www.hetutrechtsarchief.nl

In De Sheboygan Nieuwsbode van 14 maart 1851 las ik het volgende bericht:

Catharina Wilhelmina Souffrouw werd geboren op 8 oktober 1824 in Oostburg, dochter van Pieter junior Souffrouw en Susanne Maria Bril. Vader Pieter is op 16 februari 1833 overleden in Sint Kruis, hij was broodbakker. Zijn vrouw ging door als winkelierster voor de nering. Zij hertrouwt met Abraham Johan Verdier en blijft in het Zeeuwse wonen.

Catharina Wilhelmina vertrok op 31 juli 1847 naar Noord Amerika, vanuit Oostburg, Zeeland, tezamen met de ongehuwde Pieter Souffrouw (geboren 3 maart 1820 in Oostburg, horlogemaker), Suzanna Souffrouw (geboren 9 augustus 1827 in Oostburg),), Abraham Souffrouw (geboren 5 december 1828 Oostburg). Pieter was in 1846 al eens vertrokken naar Noord Amerika.

Jacob Quintus

Jacob Quintus was op 4 augustus 1847 met een zeilschip vanuit Rotterdam vertrokken naar Noord Amerika, tezamen met zijn vrienden Frans van Driele, Johan A.S. Verdier, zijn neef Marten Luther d’Ooge (professor aan de Michigan Universiteit), en reisde door naar Buffalo, maar verhuisde al snel naar Sheboygan in Wisconson.

Jacob Quintus startte de krant De Sheboygan Nieuwsbode, dé krant voor de Hollanders in het verre land, Noord Amerika op 16 oktober 1849, om contact te houden met het oude vaderland, maar ook op de hoogte blijven van het nieuws uit de wereld en Noord Amerika. Het was de eerste Nederlandse krant in de USA, gelezen in Michigan, Iowa en veel steden.

Jacob en Catharina

Jacob kent Catharina waarschijnlijk via zijn vriend Pieter Souffrouw. Ze zaten op het dezelfde schip, naar verluidt, dat hen naar het nieuwe land voerde.

Dochter Suzanna Maria is geboren in 1850, overleden in 1851. Op 2 februari 1854 wordt dochter Johanna Jacoba (grafsteen Jennie Johanna, overleden 1923) geboren in Sheboygan, gevolgd door John Chas (grafsteen John Charles, overleden 1921) op 8 oktober 1856. Volgens http://www.findagrave.com was er nog een zoon: Lucius H, geboren 1860, overleden 1861.

Jacob heeft een paspoort aangevraagd en gekregen in mei of juni van het jaar 1860:

We komen ze weer tegen in 1860 en 1870, toen ze woonden in Grand Rapids, ward 3, Kent, Michigan, tezamen met hun kinderen Jennie J en John C.

In 1880 staat Jacob in de census ingeschreven als “dealer in real estate”, makelaar in grond en panden.

In 1900 woont het echtpaar, volgens de volkstelling, op Precinct 2 Grand Rapids city Ward 3, Kent, Michigan, tezamen met dochter Jennie (46 jaar, geboren in Wisconsin), schoonzoon Arthur Hagelwood (61 jaar, geboren in Groot Brittanië) en de kleinkinderen Bert Q (24 jaar), Lillian K (22 jaar), Walter J (14 jaar) en de bediende August Hickstrim (25 jaar, geboren in Duitsland).

Catharina overlijdt in 1903.

Jacob overlijdt op 22 februari 1906 in Plainwell.

Broers Catharina:
Pieter (Peter) Souffrouw

Peter kom ik in 1860 tegen, inwonend bij Susanna M Verdier, 59 jaar, geboren in Nederland (stiefzus?) en haar kinderen John A.S. (21) en Johanna J. Verdier (20). De kinderen zijn ook in Nederland geboren. Ze wonen op het adres 2nd Ward City of Sheboygan, Sheboygan in Wisconson. Vijf jaar later woont hij op Ward 1 in Sheboygan City in Sheboygan. Wisconsin. Hij is op 10 april 1878 met pensioen gegaan vanuit het leger.

Abraham Souffrouw

Abraham is op 1 juli 1857 getrouwd met Louisa Mullie, 5 jaar jonger dan hem. Ze krijgen de kinderen, allen geboren in Wisconsin:
– Katherine Susanna, 1858-1938
– Susan Wilhelmina, 1859-1947
– Louisa, geboren circa 1864
– Jeannette C., 1865-1935
– Abraham, 1867-1931
– Jacob A., 1870-1951
– Matilda, geboren circa 1872
– Edward A., 1874-1933
– Olive, 1876-1931
– Frederick, 1878-1946

Het gezin woont in 1880 in Plainfield, Kent, Michigan. Abraham is boer.

Abraham is overleden in 1902 in (waarschijnlijk) Plainfield in Michigan, zijn vrouw Louisa in 1913.

---

Bronnen:
– http://www.dezb.nl
– http://www.delpher.nl
– http://www.findagrave.com
– http://www.familysearch.com
– http://www.zeeuwsarchief.nl

Advertentie

In de Sheboygan Nieuwsbode van 7 mei 1850, zo’n 170 jaar geleden uitgegeven, las ik het volgende bericht:

Huwelijk

Voor het eerst kom ik Jan en Adriana tegen in Ellewoutsdijk, waar ze op 25 april 1844 in het huwelijk treden. Jan is arbeider en 22 jaar eerder geboren in Ellewoutsdijk op 10 augustus 1821. Adriana verdient de kost als dienstmeid, geboortig van Zaamslag. Zij is circa 4,5 jaar ouder dan Jan, geboren op 18 januari 1817.

Jan is de zoon van Jan en Martina de Jonge van den Berge, Adriana is een telg van Izak en Janna van Kerkvoort en Janna de Poorter.

Gezin

Het echtpaar werd op 1 mei 1845 verblijdt met de geboorte van Martina, in Ellewoutsdijk. Hun tweede dochter, Janna, geboren op 28 januari 1848 in Ellewoutsdijk, overlijdt, 6 weken oud, op 14 maart 1848.

Zoeker

De ondertekenaar van de advertentie, Jacobus de Jonge, was waarschijnlijk de 5 jaar oudere broer van Jan, geboren op 22 september 1816. Hij heeft de advertentie nog eens geplaatst / laten plaatsen op 23 mei 1850.

Emigratie

In het Zeeuws Archief is een afschrift te vinden van de emigratie registratie van jan de Jonge. Hij woont in Ellewoutsdijk, zo geeft hij op, i seen 29-jarige arbeider en Nederlands Hervormd. Met zijn vrouw en één kind wil hij naar Noord-Amerika in 1849 “ter verbetering van bestaan”.

Milwaukee

Ik vond het gezin terug, wonende op het adres 9th Ward Milwaukee City, Milwaukee in de staat Wisconsin in 1860.
Het gezin bestaat dan uit vader Jan, moeder Adriana, en de dochters Martina (15), Janna (11, geboren in Wisconsin), Geertruida (2) en Neeltje (0).

Grafsteen

Vermoedelijk zijn Jan en Adriana terechtgekomen in Grand Rapids, Michigan, waar ik (online) een grafsteen vond van Jan de Jonge, geboren 10 augustus 1821 en overleden 24 mei 1901.

Helaas heb ik van de overige gezinsleden geen gegevens gevonden.

---

Bronnen:
– http://www.delpher.nl
– http://www.zeeuwsarchief.nl
– http://www.familysearch.com
– http://www.findagrave.com

Lauwrens Jans Revers en Jantje Drieuws

De derde (bekende) bewoners van nummer 10 zijn Lauwrens Jans Revers en Jantje Drieuws. Wanneer zij het pand betrokken is niet bekend, wel dat op 7 maart 1760 het werd verpacht aan Arent Tonkens en Margaretha van Weerden (Bewoners van de Solwerderstraat 10 in Appingedam IV).

Parenteel Lauwrens en Jantje

Generatie I

I.               Laurens Jans, te Appingedam op 4 mrt 1751, ovl. te Appingedam
voor 2 nov 1780.
                
Verkoopt te Appingedam op 8 jan 1760

Op 8 januari 1760 verkochten Lauwerens Jan Revers en Jantje Drieuwes een pand aan de Broerstraat aan Jacob Martens. Ten noorden J.H. Schaeder, ten oosten de Broerstraat, ten zuiden en westen Jan Claasen en de Heer Schaeder.

Koopt te Appingedam op 30 nov 1779

Op 30 november 1779 verkoopt Jacob Frima aan Laurens Revers en Jantie Drieuws een behuizing. Ten noorden de gang van Jurrien Jentsema, ten oosten het Gouden Pand, ten zuiden juffrouw Lulofs, ten westen de mandelige gang.

Verkoopt te Appingedam op 2 nov 1780

Op 2 november 1780 verkoopt Jantje Drieuwes, weduwe van Laurens Jans, aan haar kinderen Albert Drijfhamer en Maria Lauwerens Revers de behuizing in het Gouden Pand (kerkgrond). Ten noorden de gang van Jurrien Jentsema, ten oosten het Gouden Pand, ten zuiden Okke Jacobs, ten westen de mandelige gang.

Otr. te Zandeweer op 1 mei 1746 Laurens Jans van ’t Zandt en Jantjen Dreeuwes van Zandeweer met Jantjen Dreeuwes, geloofsbevestiging te Appingedam op 7 dec 1752.

Uit deze relatie 3 kinderen:
1.              Jannes, ged. te Delfzijl op 30 mrt 1747.
2.              Geertje Louwrens Revers, ged. te Appingedam op 26 jan 1749,
                 ovl. (ongeveer 28 jaar oud) te Appingedam in aug 1777, volgt IIa.
3.              Maria Laurens Revers, ged. te Appingedam op 23 feb 1755,
volgt IIb.

Generatie II

IIa.            Geertje Louwrens Revers, dr. van Laurens Jans (I) en Jantjen
Dreeuwes, ged. te Appingedam op 26 jan 1749, te Appingedam
op 5 dec 1771, ovl. (ongeveer 28 jaar oud) te Appingedam in
aug 1777, trouwt met Jacob Frima.
kerk.huw. HC 17 augustus 1773 in Appingedam.

                 Aanwezig bij het opmaken van het huwelijkscontract te
Appingedam op 17 aug 1773

                 Aanwezig bruidszijde: Lauwerens Jans Reders, vader, Jantjen
Drieuws, moeder, Maria Lauwrens, zuster, Ettijn Jans, moeij,
Jacob Claasen, aangetrouwde oom, Hillegijn Allershof, nicht.

                 Aanwezig bruidegomszijde: Frouke Frijma, zuster, Derk Geutjes,
dedigsman, Jacob Ogiers, dedigsman.

                 Koopt te Appingedam op 22 jan 1774

                 Koopman Boele Knijpinga en Catharina Tebbens verkopen aan
Jacob Fryma en Geertje Laurens Revers een huis ten westen van
het Gouden Pand op Damster kerkgrond. Ten noorden de gang
         van Jurrien Jentsema, ten westen Gouden Pand, ten zuiden
Roelof Vos, ten westen de mandelige gang.

                  Verkoopt te Appingedam op 30 nov 1779

                 Op 30 november 1779 verkoopt Jacob Frima aan Laurens Revers
en Jantie Drieuws een behuizing. Ten noorden de gang van
Jurrien Jentsema, ten oosten het Gouden Pand, ten zuiden
juffrouw Lulofs, ten westen de mandelige gang.

                 Uit deze relatie 3 kinderen:
1.              Jantien, ged. te Appingedam op 16 okt 1776.
2.              Trijntien, ged. te Appingedam op 16 okt 1776.
3.              Reinder, ged. te Appingedam op 6 jul 1774.

IIb.            Maria Laurens Revers, dr. van Laurens Jans (I) en Jantjen
Dreeuwes, ged. te Appingedam op 23 feb 1755, ovl. te
Appingedam op 10 mrt 1774, otr. te Appingedam op 27 feb 1780,                  kerk.huw. (ongeveer 25 jaar oud) te Appingedam op 15 mrt 1780
Albert Drijfhamer en Maria Lauwerens Revers, beide van
Appingedam, haar Eerste Proclamatie den 27 Februarij 1780,
2de den 5 Maart 3de den 12 dito En Gecopuleerd den 15 Dito.

                 koopt te Appingedam op 2 nov 1780

                 Op 2 november 1780 verkoopt Jantje Drieuwes, weduwe van
Laurens Jans, aan haar kinderen Albert Drijfhamer en Maria
Lauwerens Revers de behuizing in het Gouden Pand
(kerkgrond). Ten noorden de gang van Jurrien Jentsema, ten
oosten het Gouden Pand, ten zuiden Okke Jacobs, ten westen de
mandelige gang.

                  Verkoopt te Appingedam op 31 mei 1791

                 Op 31 mei 1791 verkopen Albert Drijfhamer en Maria
Lauwerens Revers aan Harm Jacobus Friesema en Anna Jacobus
de behuizing in het Gouden Pand. Ten noorden Jurrien
Jentsema, ten oosten de straat, ten zuiden Okko Jacobs, ten
westen de mandelige gang.

                 met Albert Drijfhamer, verver, glasemaker.

                 Uit dit huwelijk 7 kinderen:
1.              Rieuwen Alberts Drijfhamer, ged. te Appingedam op
29 nov 1780, zilversmitsgezel, blikslager, ovl. (ongeveer 59 jaar
oud) te Appingedam op 26 sep 1840

tr. (resp. ongeveer 36 en ongeveer 33 jaar oud) (1) te Groningen
op 22 dec 1816 met Fennigjen Franssen de Wit, ged. te
Veendam op 29 jun 1783, tappersche, winkeliersche.

tr. (resp. ongeveer 49 en ongeveer 40 jaar oud) (2) te
Appingedam op 5 mei 1830

                 met Rixjen Klaasens Drijfhamer, ged. te Appingedam op
10 feb 1790, naaister.

2.              Jantjen, ged. te Appingedam op 17 mrt 1784.

3.              Louwrens, ged. te Appingedam op 10 mei 1786.

4.              Albertien Drijfhamer, ged. te Appingedam op 28 sep 1788,                  dienstmeid, ovl. (ongeveer 56 jaar oud) te Groningen op
21 feb 1845, tr. (resp. ongeveer 25 en ongeveer 26 jaar oud) (1) te
Groningen op 22 mei 1814 met Jannes Kamphuis, ged. te
Groningen op 22 jun 1787, koornmeter.

                 tr. (resp. ongeveer 38 en 52 jaar oud) (2) te Groningen op
23 sep 1827 met Jacobus Hartman, geb. te Rensumageest op
10 nov 1774, wagenmaker.

                 tr. (resp. ongeveer 50 en ongeveer 61 jaar oud) (3) te Groningen
op 30 sep 1838 met Fredrik Jans Smit, ged. te Groningen op
3 aug 1777, kleermakersknecht.

5.              Louwrens Alberts Drijfhamer, ged. te Appingedam op
4 mei 1791, blikslager, ovl. (ongeveer 32 jaar oud) te
Appingedam op 16 mei 1823, tr. (resp. ongeveer 23 en ongeveer
22 jaar oud) te Appingedam op 24 jul 1814 met Janna Engberts
Schuirman, geb. te Groningen circa 1792, naaijster.

6.              Petronella, ged. te Appingedam op 22 okt 1794.

7.              Geertje Alberts Drijfhamer, ged. te Appingedam op
30 apr 1797, naaister, tr. (resp. ongeveer 21 en ongeveer 29 jaar
oud) te Appingedam op 8 mei 1818 met Pieter Heeres Jongman,
                 ged. te Garrelsweer op 5 okt 1788, timmerman.

---

Bronnen:
– Vissen rond de Floem door A. Hoft
– http://www.allegroningers.nl

Concentratiekamp

Groß Rosen was een concentratiekamp in het huidige Polen, destijds Duitsland. In eerste instantie (1940) was het een satellietkamp, maar een jaar later werd het kamp een concentratiekamp, omdat in de omgeving veel graniet te winnen was, dat nodig was voor een nieuwe hoofdstad, Germania.

In 1942 werd het een Nacht- und Nebelkamp, een kamp om verzetsmensen spoorloos te laten verdwijnen, ingesteld door Wilhelm Keitel (Chef des Oberkommando der Wehrmacht).

Veel mensen stierven binnen enkele weken vanwege de erbarmelijke omstandigheden. Er was weinig te eten en het werk was zeer zwaar. Als men te zwak was om te werken (uitgemergeld en slechts 40 kg wegend), ging men op transport naar Dachau (met de zgn.Invalidentransporten).

Sinds 1943 zijn honderden Nederlandse Joden om het leven gekomen in Groß Rosen. Aan het eind van de oorlog werden gevangenen uit andere kampen geëvacueerd naar Groß Rosen, zoals vanuit Auschwitz.

Het werk dat moest worden gedaan, bestond uit het werken in de steengroeve, in de werkplaats van Siemens (in het kamp) en Blaupunkt en in de weverij. In de weverij waren ploegen werkzaam, die elk 12 uur duurden, vooral de verzwakte gevangenen moesten hier werken.

Nederlandse Joden

Op 7 februari 1945 stierven de Groningers in (de omgeving van) Groß Rosen:
Ludwig Roth, geboren 1900
Mozes Leezer, geboren 1925
Samuel Kisch, geboren 1910
Salomon Cohen, geboren 1916
Simon Levi Gans, geboren 1922
Mozes Alexander van Dam, geboren 1915
David de Jonge, geboren 1925
Philip Broekema, geboren 1911
Noach de Jonge, geboren 1898
Izak Cohen, geboren 1890
Adolf Henri van Kollem, geboren 1913
Salomon de Jonge, geboren 1923
Benjamin de Beer, geboren 1921
Meier Behr, geboren 1923
Abraham Israël, geboren 1916

Opdat wij niet vergeten…

---

Bronnen:
– http://www.allegroningers.nl
– http://www.wikipedia.nl