Overstroming in Groningen
De Kerstvloed was een stormvloed, die optrad in de nacht van 24 op 25 december 1717 en grote gevolgen heeft gehad voor o.a. Groningen. De Kerstvloed was het gevolg van een noordwesterstorm, die in de kerstnacht van het kustgebied in Nederland, Duitsland en Denemarken trof. In totaal verdronken ca. 14.000 mensen. Het was de laatste grote overstroming in Noord-Nederland.
Het water reikte tot de stad Groningen en zelfs Zwolle, Dokkum, Amsterdam en Haarlem bleven niet gespaard. Veel dorpen, die dicht bij zee lagen, zoals West-Vlieland en dorpen achter de zeedijken in Groningen, werden volledig verwoest. In de provincie Groningen verdronken: 2.091 mensen, 11.441 hoornbeesten1, 3.063 paarden, 1.272 varkens en 20.953 schapen en werden 1.430 huizen verwoest.
De lokale gemeenschappen kregen te maken met bevolkingsverlies, economische neergang en armoede. Geen enkel kustgebied tussen Nederland en Denemarken bleef hiervan verschoond. Overal braken dijken door, gevolgd door het onderlopen van grote oppervlakken land.
Overlevenden bleven lange tijd ongewis over het lot van vermiste familieleden. Van de 284 vermiste personen uit Werdum in Oost-Friesland waren bijvoorbeeld op 5 februari 1718 nog maar 32 teruggevonden.
Het effect van deze stormvloed in de koude wintertijd – een paar dagen na deze vloed traden strenge vorst en sneeuwval in – werd nog versterkt toen het grotendeels openliggende land in de nacht van 25 op 26 februari door een nieuwe stormvloed werd getroffen.
Na de vloed van 1717 werd de verantwoordelijkheid van de kwaliteit van de dijken, die tot op dat moment bij de grondeigenaren lag, overgedragen aan de Nederlandse regering.
Enkele cijfers
De zwaarst getroffen plaatsen in de provincie Groningen waren:
Uithuizermeeden (verdronken 208 personen, 722 hoornbeesten, 193 paarden, 61 varkens en 2.803 schapen)
Leens (verdronken 182 personen, 382 hoornbeesten, 122 paarden en 1 schaap)
Pieterburen (verdronken 172 personen, 210 hoornbeesten, 50 paarden, 12 varkens en 370 schapen)
Eenrum (verdronken 126 personen, 338 hoornbeesten, 93 paarden, 42 varkens en 385 schapen).
Verdronkenen
In de tijd dat dit speelde, 1717, werd nog niet overal bijgehouden wie waar woonde of wie er overleden. Ook is het mogelijk dat van enkele plaatsen de gegevens verloren zijn door de overstroming.
Van enkele plaatsen kon nog wel iets gevonden worden van het leed, zoals hieronder te lezen is.
Finsterwolde
“In Decemb: Den 25: ’s morgens tusschen 2 en 6 uir zijn door een noit gehoorde watervloed door welke ongemene schade an huisen, Dijken, Landen en vee is geschied 6 Menschen verdronken namelik: De Huisvrow van Lamert Snijder, Koks Geeske, Jurjen Warners Huisvrow, en een Diaconie wed: met twee Kinder.”
Eppenhuizen
“Sijrt Egberts met sijn Wijf 3 kinder en 1 kostganger bij watervloed weggespoeld.
Peter Mennes wed: Maria met 2 kinderen door de watervloed weggespoeld
Broerke Lubberts kint en maeght
Ergo 4 oude en 7 jonge”
Eenum
“Den 25 Decemb is gestorven Trijnje Heeres de huisvrou van Ottke Willems en begraven den 11 jan: 1718: De begrafinisse soo Lange anlopende om de beklaeglike opkominge van ons vaderskant, waerom … met kerklijk an het Loeg met ronde komen.”
Vermeldingen
In kerkenraadstukken van Appingedam en Leens zijn (later) aantekeningen gemaakt, die betrekking hebben op de watervloed.
Appingedam
Anno 1717. Den 29. Decemb. Was Ordinarisse vergaderinge van Pred. Oud. En Diak. Met den gebeede begonnen.
Art 4. Jan Lijmsieder, door de watervloed uit sijn wooninge verdreeven, en van der ingoed, als meede de kleedingen der kinderen, berooft, binnenstaande versogt kleedinge voor sijne kinderen, en weekelijk onderstand ’t eerste is gegeeven aan de Br: Diakonen, om ’t noodigste te versorgen, en aangaande ’t laatse is aan hem toegelegt 15. St met 2. Brooden 3’weeks.
Leens
Ledematen bij begin dominee Eckens november 1717. Volgens mededeling elders in Kerkenboek zijn de met – gemarkeerden verdronken in de Kerstvloed van 1717. Het betreft een in 1814 gemaakt afschrift, origineel schijnt verloren gegaan te zijn. De “….” alsmede (onzigtbaar) in afschrift als zodanig. Toegevoegd wat dominee over de Kerstvloed schreef.
Anno 1717.
Den 25 December op Midwinter-dagh des morgens om drie uijren heeft God de Heer ons alhijr
besogtht met een overgroote watervloet, na dat het daaghs te vooren sterk gewaaijt had uijt den Zuijdwesten, met donder, blixem en hagel, het water is alhijr te Leens opgeklommen tot in de school
daar het even inspoelde, tot an de put in ’t Pastoriehof, waardoor bij de vijftigh huizen onder de klokkeslagh van Leens geheel sijn nedergestort en veel meer seer beschadight, bij de hondert en taghtentigh menschen verdronken, onder dese over de 60 ledematen, welke met een streek zijn angeteijckent en bij de driehondert en taghtentigh koebeesten [later bijgesteld tot 382], over de hondert peerden en seer veel schapen. En in de nabuijrige Carspelen is het niet beter sommige slimmer afgelopen.
Te Niekerk is net als de Pastorie een Boeren huijs benevens de kerk staande gebleven, te Vierhuijzen ook maar een of ander stuk van Huijzen, te Hornhuijzen benevens de Pastorie en
kerk maar een stuk van een en ander huijs. Te Cloosterbuijren stond het niet beter, en in die beijde laatste carspelen zijn bijna de helfte menschen verdronken. Te Ulrum heeft de Noorder Straat de grootste schade geleden, te Wehe heeft het water tot ant Choor van de kerk gestaan. God wil
al dese schade weder her-stellen, en ons voor dergelijcke droevige ongevallen verder bewaren!
Voor wie meer wil lezen over deze ramp, kan klikken op de volgende link https://www.deverhalenvangroningen.nl/alle-verhalen/kerstvloed-1717-de-verwoestende-bende-van-de-verschrikkelijke-nep
Bronnen
– https://nl.wikipedia.org/wiki/Kerstvloed
– Register van Geleden Verlies in de Provincie van Stadt en Lande in
de jongste Watervloedt van Midwinter 1717
– www.Lidmatenregister.nl
Voetnoten
- hoornbeesten zijn koeien c.q. runderen ↩︎
Geneatine 